خانواده به‌مثابه کوچک‌ترین واحد اجتماعی می‌تواند هم در جنبه مثبت یعنی برقراری کانون آرامش و هم در جنبه منفی یعنی بازتولید آسیب اجتماعی بسیار مهم و تأثیرگذار باشد. از جمله وجوه منفی پدید آمده از درون این نهاد اجتماعی، بروز آسیب "طلاق" است که آثار مخرب آن در ابعاد اجتماعی بسیار زیاد بوده، ناهنجاری‌های اجتماعی بسیاری را در پی دارد. در پیدایش این معضل، عوامل شناخته‌شده و ناشناخته‌ای دست به دست هم داده، موجب ناسازگاری زناشویی و انحلال خانواده و بالا رفتن نرخ طلاق در جامعه ایرانی به‌خصوص در سال‌های اخیر شده است. یکی از این عوامل احتمالی تأثیرگذار بر افزایش روند طلاق در بین زوجین، "شبکه‌های اجتماعی" هستند. با توجه به افزایش آمار استفاده از شبکه­های اجتماعی فضای مجازی در بین اقشار مختلف جامعه، نوشتار حاضر در صدد پاسخ دادن به این پرسش است که "شبکه­های اجتماعی مجازی چه تأثیراتی در بالا رفتن آمار طلاق در کشور دارند و چگونه بر زندگی خانوادگی و زناشویی تأثیر می‌گذارند؟" یافته­های تحقیق که به روش توصیفی– تحلیلی انجام شده است، نشان می­دهد، میان افزایش آمار طلاق در کشور و بهره‌گیری از شبکه­های اجتماعی ارتباطی معنادار وجود دارد. هر چقدر استفاده از این شبکه­ها در بین زوجین بیشتر باشد، سردی روابط زناشویی و طلاق هم بیشتر می­شود. بهره‌گیری از شبکه­های اجتماعی اگر چه جذابیت­های خاص خود را دارد، ولی بر زندگی خانوادگی و روابط زناشویی تأثیر گذاشته و به یکی از علل و دلایل بالا رفتن آمار طلاق در کشور تبدیل شده است.

واژگان کلیدی: طلاق، شبکه­های اجتماعی، فضای مجازی، آمار طلاق در کشور.

بصیرت‌افزایی رسانه‌ای در برابر جنگ نرم

دنیای امروز در پرتو دانش و فناوری شاهد تحولات بی‌شماری است که در این میان گسترش امکانات ارتباطی در رأس آنها قرار دارد. در چنین شرایطی، روزنامه، رادیو، تلویزیون، ماهواره، اینترنت و… با انتقال اطلاعات لحظه‌ای مسئوليت مبادله افکار و عقاید عمومی ‌را بر عهده دارند. بنابراین شاید بتوان گفت که امروزه دوران حاکمیت سیاسی و سلطه قدرت‌های نظامی ‌به پایان رسیده و عصر تسخیر اذهان افکار عمومی ‌با سلاح امواج و رسانه‌ها در حال شکل‌گیری است. این نوع سلاح به مراتب مخرب‌تر از تسلیحات نظامی‌ و موشک‌های هسته‌ای است و مبارزه با آن نیز به دلیل ماهیت پیچیده و پنهانی‌اش دشوارتر است.

                                                                                                         سیدمحمدجواد قربی

چکیده

زبان ملی یکی از مؤلفه‌های مهم هویتی هر نظام سیاسی و اجتماعی به‌شمار می‌رود که بی‌توجهی به آن می‌تواند آسیب‌های زیادی به همراه داشته باشد. زبان‌های رسمی دارای کارویژ‌ه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، حقوقی و... هستند که هر کدام از آنها می‌تواند بر سرنوشت کشورها تأثیر بگذارد. یکی از عوامل مهم در سیاست زبان ملی، توجه به نقش زبان بر اتحاد ملی و هم‌بستگي اجتماعی می‌باشد و با توجه به این اهمیت، مقاله حاضر تلاش دارد با بهره‌گیری از روش تحلیلی- توصیفی و مطالعات کتابخانه‌ای به این سؤال پاسخ دهد که: زبان فارسی چه تأثیری بر هم‌بستگي اجتماعی و وحدت ملی ایرانیان دارد؟ برخی از یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که زبان فارسی ارتباطی وثیق با وحدت ملی ایرانیان دارد و از طریق شکل‌دهی به هویت ملی، ایجاد تعامل مؤثر در اجتماع، تزریق روحیه هم‌زیستی و دوری از نزاع، میانجی‌گری میان گویش‌های مختلف زبان در کشور، تعلق جمعی، فرهنگ پایداری، قدرت‌آفرینی، وفاداری و... منجر به استحکام هم‌بستگي ملی و وحدت در جامعه ایرانی می‌شود. تاریخ ایرانِ اسلامی نشان می‌دهد که زبان فارسی در ادوار مختلف عاملی برای اتحاد ایرانیان در برابر دشمنان داخلی و خارجی بوده، روند زیست جمعیِ بدون منازعه را تسهیل نموده است. برای تقویت زبان فارسی می‌توان اقداماتی همچون گسترش محصولات رسانه‌ای، حمایت از پژوهش‌های مرتبط با ترویج زبان فارسی، افزایش محصولات نوشتاری مرتبط با ادبیات فارسی، حمایت از کرسی‌های زبان فارسی در خارج از کشور، توسعه فصلنامه‌های پژوهشی مرتبط با زبان فارسی، تقویت دروس زبان فارسی در مدارس و... را مورد توجه قرار داد.

واژگان کلیدی: ایران، زبان فارسی، وحدت ملی، هویت جمعی، هم‌بستگي، هم‌زیستی مسالمت‌آمیز.

                                                                                                       علیرضا عسکری

چکیده

سینما از بدو پیدایش خود در خدمت اهداف سیاست‌های استعماری فکری و فرهنگی قرار گرفت و به ابزاری برای نفوذ و تغییر فرهنگی جوامع هدف تبدیل شد. سیر پیدایش و توسعه این صنعت نشان می‌دهد که این پدیده با توجه به جذابیت‌های آن برای عموم مردم، پیوسته در مرکز ثقل سیاست‌های فرهنگی دولت‌های استعمارگر در قبال سایر کشورها و فرهنگ‌ها قرار داشته است. درواقع، می‌توان سینما را پیاده‌نظام فرهنگی سیاست‌های سخت دولت‌های زیاده‌خواه تعبیر کرد. این مقاله می‌کوشد در ابتدا با مروری تاریخی بر پیدایش و توسعه سینما در جهان، بهره‌گیری از آن را به‌‌مثابه ابزار قدرت به دست دولت‌های استعماری نشان دهد. بازخوانی سرگذشت سینما در دوران پیش از انقلاب، فصل دوم مقاله به‌شمار می‌رود که تأییدی بر سیاست نفوذ فرهنگی استعمارگران در رژیم‌ گذشته به‌شمار می‌رود. در پایان سیاست سینمایی پس از انقلاب مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. برآیند پژوهش حاضر بر این نکته تأکید دارد که ظرفیت‌های فرهنگیِ دینی و انقلابی در سینمای ایران به‌درستی کشف و ظهور نیافته، و مترصد توجهی بیشتر به این مقوله است.

واژگان کلیدی: سینما، هالیوود، سیاست، جمهوری اسلامی ایران، امریکا.

                                                                                                             حسین خاکپور، مهرناز گلی، فاطمه عقدایی

چکیده

عملیات روانی، مجموعه اقدامات برنامه­ریزی شده و هدفمند است که دشمنان اسلام، با اهداف سلطه­گری، دگرگونی هویت فرهنگی، تغییر اراده، باور و الگوهای رفتاری، به راه می­اندازند. تاریخ بشریت، همواره شاهد نبرد بین حق و باطل بوده است. عصر امام باقر(ع) از جنبه تهاجمات فکری و اجتماعی، یک مقطع مهم و نقطه عطف در زندگی شیعیان به­شمار می­رود؛ بنی­امیه با به‌کارگیری تکنیک­های گوناگون روانی، افکار عمومی را در جهت پذیرش حقیقت تحریف شده سوق می­دادند؛ در چنین شرایطی امام باقر(ع) از هیچ تلاشی برای روشنگری و تنویر اذهان مردم دریغ نکردند. مقاله حاضر به روش توصیفی- تحلیلی، با رویکردی میان­رشته­ای از دریچه بررسی منابع روایی- تاریخی، راهکارهای پیشگیرانه امام در مواجهه با عملیات روانی دشمن را شناسایی و نمایی از راهبرد اسلامی در قبال آن ارائه می­دهد. پژوهش حاضر روشنگر این مسئله است که امام باقر(ع) در چارچوب پنج تکنیک تقویتی، ایجادی، توصیه­ای، کنترلی و ممانعتی زمینه را برای عملی شدن اقدامات روانی بنی­امیه نامساعد کرده و رهبری حکیمانه ایشان، شرایط جامعه را به سمتی پیش برد که تأثیر عملیات روانی دشمن به حداقل برسد.

واژگان کلیدی: امام باقر(ع)، راهبرد پیشگیرانه، ضد عملیات روانی.

                                                                                                دکتر سیدرکن‌الدین رشیدی آل‌هاشم

چکیده

هدف این مقاله مطالعه سازوکارهای روانیِ برقراری امنیت اجتماعی با بهره‌گیری از سیره نبوی است. برای انجام چنین مهمی از روش مطالعه کیفی، اسنادی، کتابخانه‌ای و مفهومی بهره‌برداری شد. پرسش از چگونگی انجام سازوکارهای روانی در برقراری امنیت اجتماعی، در سؤالات جزئی‌تر طراحی شد که چگونگی انجام این مهم در بُعد فردی، اجتماعی، انتظام‌بخش، هم‌بستگی و اعتمادآفرین، مشارکت‌کننده و ارزش‌گذار مطالعه شد. با بهره‌گیری از آیات سوره‌های قرآن، احادیث و روایات، هر کدام از ابعاد یادشده، شاخص‌ها و سازوکارهای امنیت اجتماعی و جنبه‌های روانی مؤثر بر آن، مستند شد. بر این اساس، امنیت فردی در سیره نبوی در محبت و احترام، سعه‌صدر، ساده‌زیستی و استقامت شکل می‌گرفت. پیامبر(ص) با همه پایمردی و عزم راسخ‌شان برای انجام رسالت، محبت و احترام، گشاده‌رویی و ساده‌زیستی را برای جلب اعتماد مردم به کار می‌بستند. در بُعد اجتماعی امنیت، عدالت اجتماعی، رضایت‌مندی، وفای‌ به‌ عهد، اعتماد، مشارکت مردم و واگذاری حقوق مردم و حضور پیامبر در بین مردم از جمله سازوکارهای روان‌شناسانه برقراری امنیت اجتماعی در سیره نبوی بودند که اعتمادآفرینی، مشارکت‌سازی و امنیت اجتماعی را در دل و جان مردم نهادینه می‌کرد.

واژگان کلیدی: سازوکار، امنیت اجتماعی، سیره نبوی.

                                                                                                 نویسندگان: تیم هوانگ و لِئا روزِن

                                                                                                       مترجم: دکتر محمدرضا آهنی

خلاصه

در سال­های اخیر شاهد انفجار فعالیت بازیگران دولتی و غیردولتی بوده­ایم که در پی دست‌کاری گفتمان سیاسیِ برخط در داخل و خارج از کشور بوده­اند. در این تلاش­ها طیفی از فنون مختلف به­کار رفته­اند، که بهره‌گیری از فوج روبات­های مجازی خودکار تا انتشار نظام­مند اطلاعات گمراه­کننده یا کاملاً ساختگی از طریق رسانه­های اجتماعی را دربرمی­گیرند. جالب آنکه اکتشافات اخیر در زمان نگارش این مقاله حاکی از آن است که دولت روسیه از این فنون برای اثرگذاری بر نتایج انتخابات ریاست جمهوریِ امریکا در سال 2016 استفاده کرده است. به نظر می­رسد روندهای فناوری در پی ارزان­تر کردن، مؤثرتر نمودن و دشوارتر ساختن شناسایی عاملانِ این نوع عملیات روانی برخط در آیندة نزدیک هستند. با در نظر گرفتن توان بالقوة نسل جدید عملیات روانی در بی­ثبات‌سازی فضای سیاسی جهانی، برای مقابله و مهار تأثیرات این نوع اقدامات اقناعی، چه کاری می­توان از طریق مجاریِ قوانین بین‌المللی و سایر اَشکال هماهنگ انجام داد؟ مقاله حاضر به بررسی این پرسش در بافت استفادة بازیگران دولتی و غیردولتی از عملیات روانی برخط برای تضعیف سایر دولت­ها می­پردازد. همچنین وضعیت کنونی پیشرفت این فنون و پیشبرد توانمندی­های آتی مبتنی بر هوش مصنوعی و علوم اجتماعی کمّی بررسی می­شود. سپس مجموعه­ای از چارچوب­های حقوقی بین­المللیِ قابل استفاده در این خصوص بررسی می­گردد و استدلال می­شود که مجموعة قوانین حاضر نمی­توانند به خوبی استفاده از این فنون را محدود سازند. سرانجام با لحاظ کردن رویکردهای فنی و حقوقی مجموعه­ای از مداخلات فرضی برای واکاوی ارائه می­گردد. شورای تحقیقات اروپا حامی این مقاله با عنوان "تبلیغات رایانه­ای: بررسی تأثیر الگوریتم­ها و روبات­های مجازی بر گفتمان سیاسی در اروپا" است. هر گونه نظر، یافته، نتیجه­گیری یا توصیه­ای که در این مقاله ارائه شده از آنِ نویسندگان است و الزاماً بازتاب دیدگاه­های شورای تحقیقات اروپا نیست.

کتاب سودای سکولاریسم: رمزگشایی از زندگی و کارنامه سید محمد خاتمی

کتاب سودای سکولاریسم به جریان‌شناسی سکولاریسم در ایران بر مبنای زندگی و کارنامه "سید محمد خاتمی"‌ به عنوان یکی از رهبران این جریان پرداخته است. آن‌گونه که در مقدمه کتاب آمده "سودای سکولاریسم"، مشتمل بر هفت فصل است. در فصل نخست با عنوان "سکولاریسم اسلامی"، مبانی نظری کتاب که در حقیقت عقبه فکری جریان برانداز در ایران است تبیین شده و سپس نگارنده طی نظریه "توحید و شرک در سیاست"، امکان و امتناع سکولاریزه شدن اسلام را از منظر بنیادی‌ترین اعتقاد اسلامی یعنی توحید،‌ بررسی کرده است.

دکتر عبداله مرادی، محسن محمدی، صفیه رضایی

چکیده

شبکه‌های مجازی نوین به‌عنوان نسل نوینی از ارتباطات مجازی تأثیراتی مهم در هدایت و اثرگذاری بر افکار عمومی، برجای گذاشته‌اند و تحولات مهمی را در حوزه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ... جهت‌دهی نموده‌اند. نهادینگی و فراگیری شبکه‌های اجتماعی در میان شهروندان، به‌میزانی به‌وقوع پیوسته است که در شرایط فعلی، مصرف اصلی رسانه‌ای شهروندان در بسیاری از کشورها از جمله ایران توسط این شبکه‌ها تولید و توزیع می‌شود. در سطح بین‌المللی تحولات سیاسی مهمی در سال‌های اخیر همچون انقلاب‌های عربی، انتخابات امریکا و کودتای ترکیه به‌وضوح نشان داد که شبکه‌های اجتماعی در زمینه راهبری افکار عمومی، از رسانه‌های جمعی و کلاسیک، پیشی گرفته‌اند. بنابراین در شرایط فعلی می‌توان مدعی شد که شبکه‌های اجتماعی به‌نوعی، مرجعیت رسانه‌های جمعی و سنتی را در هدایت و اثرگذاری بر افکار عمومی، به خود اختصاص داده‌اند و بازیگر اصلی در صحنه مدیریت افکار عمومی می‌باشند. آنچه در این پژوهش بررسی خواهد شد چگونگی جهت‌دهی به افکار عمومی توسط شبکه‌های اجتماعی و سپس روند جهت‌دهی به افکار تا سطح شکل‌گیری بسیج سیاسی در بحران‌هاست که شبکه‌های مجازی به عنوان بازیگری مؤثر در آن به ایفای نقش می‌پردازد.

واژگان کلیدی: فضای مجازی، رسانه‌های جمعی، شبکه‌های اجتماعی، افکار عمومی، بحران سیاسی.