دکتر حجت‌اله مرادی

شبكه‌هاي اجتماعي، نسل جديدي از پايگاه‌هايي هستند كه اين روزها در كانون توجه كاربران اينترنت قرار گرفته‌اند. در عصر ارتباطات بهره‌برداري از فضاي مجازي در جهت تأثيرگذاري بر جوامع مختلف توسط كشورهاي استعماري رشدی فزاينده داشته و به مرور زمان شبكه‌هاي اجتماعي مجازي كه اغلب با سرمايه‌گذاري سازمان‌هاي اطلاعاتي امريكا به‌وجود آمده، نقش مهمي را در اين فضا بر عهده گرفته‌اند. به‌طوري كه سازمان‌هاي اطلاعاتي از شبكه‌هاي یادشده در جهت رسيدن به اهداف خود و تغيير رفتار در جامعه هدف با بهره‌گیری از عوامل و منابع پنهان خود بهره‌برداري مي‌كنند.

دکتر علیرضا موحدعلوی، دکتر هاشم‌آرا

چکیده
درک و شناخت تأثیرات فضای مجازی در افکار، رفتار اجتماعی- فرهنگی و شکل‌دهی به شاخص‌های فکری و هویتی و به‌عبارت دیگر، شکل‌دهی به شیوه و سبک زندگی به‌ویژه برای نسل جوان، مسئله اصلی است. به همین منظور مطالعه حاضر با محور قرار دادن نقش فضای مجازی در شاخص‌های فکری و هویتی جوانان با اتخاذ رویکرد جهانی شدن فرهنگی، سعی در تحلیل و تبیین این مسأله است. روش تحقیق اسنادی و تحلیل ثانویه داده‌ها و اطلاعات، دو طرح مطالعاتی مرتبط با موضوع بود که ضمن تحلیل فیش‌برداری‌های نظری در بخش اسنادی، یافته‌های طرح‌های مطالعاتی منتخب بازتحلیل و در راستای مسئله و سؤالات تحقیق حاضر به‌کار گرفته شد. یافته‌ها نشان داد که وضعیت شهر تهران موجد شرایطی شده است که در آن تمایل به بهره‌گیری از شبکه‌های مجازی بسیار زیاد شده و شکلی جدید از اجتماعات مجازی شکل گرفته و شبکه‌های مجازی تأثیر زیادی بر روی کاربران، به‌خصوص جوانان در شهر تهران دارد که نتیجه آن، تحت تأثیر قرار گرفتن ابعاد مختلف هویتی جوانان است. در سطح تحلیلی همبستگي بين رسانه‌های نوین(فضای مجازی) و ابعاد مختلف ارزش‌ها نشان ميدهد بیشترین همبستگی بین عرفی شدن و گرایش به نوگرایی است و همچنین با دگرگونی صمیمیت، دگرگونی انگاره‌های جنسیتی و فردگرایی نیز همبستگی وجود دارد، که نتیجه این امر تأثیر شبکه¬های اجتماعی صرف نظر از محتوایشان، بر تغییرات و دگرگونی‌های هویتی است.
واژگان کلیدی: فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی مجازی، جوانان، هویت، شاخص‌های فکری و هویتی.

دکتر داود دعاگویان

چکیده
مقاله جنگ نرم شبکه‌های خبری سی.ان.ان و بی.بی.سی در اسلام‌هراسی بین‌المللی در جهت سنجش جهت‌گيري، نوع پيام‌هاي سياسي و اهداف تبليغاتی اسلام‌هراسی شبکه‌های خبری یادشده صورت می‌گیرد. به‌نظر می‌رسد با گسترش نظام‌هاي اقتصادي و اجتماعي بين‌المللي و توسعه انديشه جهاني شدن، مفهومی به نام افکار عمومی بین‌المللی شکل گرفته است که می‌توان تعریفی نوین از جنگ نرم و دیپلماسی عمومی در عرصه بین‌الملل ارائه داد. شبکه‌های خبری بین‌الملل با تأسی بر امکانات و تجهیزات مدرن سعی دارند که با اهدافی خاص، تصویری از اسلام بازنمایی ‏کنند که در آن ارتباطی تنگاتنگ بین ایدئولوژی اسلام و خشونت و تروریسم وجود دارد. بدین‌منظور نویسنده با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوای کمی، تلاش می‌کند ماهیت جنگ نرم شبکه‌های یادشده را در ترویج اسلام‌هراسی به صورت علمی منعکس کند. نتایج نشان می‌دهد سی.ان.ان و بی.بی.سی از طریق تغییر ایستارها، اصلاح تفاسیر شناختی و تهییج احساسات، توانسته‏اند موج گسترش هراس از اسلام و مسلمانان در جهان را شتابی بیشتر بدهند. این شبکه‌ها در تلاشند که نه تنها واقعیت اسلام بلکه ادراک مردم از واقعیت این دین را تغییر دهند. همچنین تلاش می‌کنند تصویری از اسلام را در افکار عمومی ترویج دهند که ضد توسعه و ضد نوع‌گرایی، شرارت و جنگ‌طلب است.
واژگان کلیدی: اسلام‌هراسی، جنگ نرم، ارتباطات بین‌الملل، سی.ان.ان و بی.بی.سی، دیپلماسی عمومی.

مصطفی محمدی

چکیده
با تشکیل گروه تکفیری - تروریستی داعش در سوریه و عراق و اعلام تشکیل دولت اسلامی از سوی این گروه، فصلی جدید از تحرکات تروریستی در تاریخ روابط بین‌الملل گشوده شد که نماد آن را می‌توان، حضور و تأثیر رسانه‌ها در فعالیت‌های تروریستی دانست؛ چرا که از اساسی‌ترین تفاوت‌های داعش نسبت به نسل‌های پیشین القاعده، تغییر در امر رسانه‌ای آن است. اگر القاعده از چند تلویزیون و رادیوی محلی، روزنامه‌های عرب‌زبانی چون القدس العربی یا الشرق الاوسط و سرانجام شبکه تلویزیونی الجزیره عربی بهره می‌برد، داعش نه تنها از رسانه‌های سنتی بهره می‌برد، بلکه بهره‌گیری از فضای مجازی و رسانه‌های جدید جزئی از راهبرد رسانه‌ای این گروه به‌شمار می‌رود. اکنون داعش از رسانه‌های سنتی و جدید در کنار هم استفاده می‌کند. از این‌رو، مقاله حاضر ضمن بررسی ساختار رسانه‌ای داعش، در صدد پاسخ دادن به این سؤال است که، راهبرد رسانه‌ای گروه تکفیری – تروریستی داعش چیست؟ یافته‌های مطالعه حاضر، که بر اساس روش توصیفی – تحلیلی و به شیوه کتابخانه‌ای و اینترنتی انجام شده است، نشان می‌دهد که داعش به طور توأمان از رسانه‌های سنتی و جدید برای پیشبرد راهبرد رسانه‌ای خود استفاده می‌کند. این گروه تکفیری – تروریستی در کنار داشتن مؤسسات رسانه‌ای مانند الحیات، اجناد، الاعتصام و ... در شبکه‌های اجتماعی مانند توئیتر، تلگرام، توتیوب و غیره نیز فعال است و راهبرد رسانه‌ای آن جذب نیرو، بهره‌برداری اطلاعاتی و امنیتی از فضای مجازی، دریافت کمک‌های مالی و ... است.
واژگان کلیدی: داعش، راهبرد رسانه‌ای، کارکرد رسانه‌ای.

مجتبی دولتی

چکیده
وقوع انقلاب اسلامی که احیاء و اعتلای اسلام انقلابی در ایران و جهان، تشکیل حکومت اسلامی مبتنی بر نفی هرگونه سلطه‌گری و سلطه‌پذیری، ضدیت با نظام سلطه حاکم بر جهان و بازگشت به فرهنگ و ارزش‌های اصیل اسلامی را در پی داشت، قدرت‌های بزرگ به‌ویژه امریکا را به مخالفت با ایران و به‌کارگیری روش‌ها و ابزارهای مختلف واداشت. با شکل‌گیری نظام مردم‌سالاری دینی که بر مشروعیت الهی تکیه دارد و بر مقبولیت مردمی تأکید می‌ورزد، مهم‌ترین دستاورد غرب یعنی دمکراسی لیبرال به چالش کشیده شد. از این‌رو، به نظر می‌رسد بهره‌‌گیری از جنگ سخت، بازدارندگی و مهار جمهوری اسلامی، تغییر از درون و سازش، از جمله راهبردهای دشمنان انقلاب اسلامی می‌باشد. در شرایط کنونی و پس از توافق برجام حداقل دو پرسش اساسی مطرح است: نخست آنکه آیا با وجود توافق یادشده، که ناشی از پذیرش راهبرد سازش است، ماهیت دشمنی غرب به سرکردگی امریکا تغییر کرده است؟ دوم آنکه راهبرد و هدف دشمن در شرایط کنونی چیست؟ به نظر می‌رسد که دشمن تنها با تغییر تاکتیک همچنان ماهیت خود را حفظ کرده و با بهره‌گیری از پروژه نفوذ قصد دارد به اهداف خود برسد. نفوذ فرصت‌طلبان و غرب‌گراها در بدنه انقلاب اسلامی، نفوذ در مراکز تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز، زمینه‌سازی پذیرش اجتماعی دشمنی‌زدایی از امریکا، تقویت رابطه با امریکا و گسترش حوزه های مذاکره، ایدئولوژی‌زدایی از سیاست خارجی و داخلی و... از جمله مخاطرات نفوذ در پسابرجام ذیل دو راهبرد سازش و تغییر از درون است. در این نوشتار از روش توصیفی و تحلیلی بهره گرفته شده است.
واژگان کلیدی: راهبرد، نفوذ، جنگ نرم،استحاله.

سیدمحمدجواد قربی

چکیده
یکی از منابع قدرت نرم ایران در فرایند انقلاب اسلامی، فرهنگ سیاسی می‌باشد به‌گونه‌ای که بی‌توجهی به آن می‌تواند فهم و درک صحیح قدرت نرم جامعه ایرانی را با دشواری مواجه سازد. فرهنگ سیاسی ایرانیان دارای ریشه‌های ملی و دینی می‌باشد که در تاریخ ایرانیان ریشه دوانیده است و هیچ‌گونه تضادی با منافع اسلامی و ارزش‌های دینی ندارد و همین موضوع منجر به کارآمدی فرهنگ سیاسی ایرانیان در بازتولید قدرت نرم گشته است. این مؤلفه‌ها و منابع قدرت نرم در اسناد فرادستی جمهوری اسلامی ایران بازتاب یافته‌اند. یکی از این اسناد، "سند مؤلفه‌های هویت ملی ایرانیان" می‌باشد که به برخی از مؤلفه‌های فرهنگ سیاسی ایرانیان اشاره نموده است. به همین منظور، مقاله حاضر با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوای کیفی و مطالعات کتابخانه‌ای- اسنادی مترصد پاسخ به این سؤال اصلی است که؛ فرهنگ‌های سیاسی بازتولیدکننده قدرت نرم در سند مؤلفه‌های هویت ملی ایرانیان کدامند؟ برخی از یافته‌ها نشان می‌دهند که مؤلفه‌هایی همچون ولایت‌مداری، وظیفه‌گرایی در راستای برقراری حکومت عدل جهانی، معنویت‌گرایی در حیات اجتماعی، فرهنگ یکپارچگی امت (فارغ از علایق قومی و نژادی)، فرهنگ انتظار و کوشش مصرّانه برای بسترسازی ظهور و فرهنگ راهبردی استقامت (هویت مقاومت) بر ارتقاء قدرت نرم ایران مؤثر هستند که نمونه‌های فراوانی از آنها را می‌توان در انقلاب اسلامی و حال حاضر ایران مشاهده کرد. از این‌رو، جامعه ایرانی برای دست‌یابی به قدرت نرم فزاینده در سطوح ملی و بین‌المللی نیازمند بازخوانی این مؤلفه‌ها، منابع و فرهنگی سیاسی به همراه تقویت آنها می‌باشد.
واژگان کلیدی: قدرت نرم، سند مؤلفه هویت ملی ایرانیان، فرهنگ سیاسی، رسالت تاریخی.

علیرضا عسکری

چکیده
در اندیشه‌های امام خمینی(ره) همواره یکی از اصلی‌ترین اهداف انقلاب، رساندن پیام انقلاب به دیگر کشورها بوده است. هدفی که خود امام با نامه‌ای خطاب به گورباچوف رهبر کمونیست شوروی آغاز کردند. ایشان، خود انقلاب و عملکرد آتی نظام جمهوری اسلامی را یکی از راه‌های شناساندن پیام انقلاب به مردم دنیا می‌دانستند. ارگان‌ها و سازمان‌های بسیاری در تلاش هستند تا این اندیشه امام به تحقق برسد از جمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دفتر تقریب مذاهب، وزارت خارجه، مجمع بیداری اسلامی، بسیج سازندگی و... . هدف از مقاله حاضر نخست شناساندن راه‌کارهای افزایش عمق راهبردی جمهوری اسلامی ایران در کشور‌های منطقه و جهان است. سپس، انسجام مراکز متولی این امر به مرکزیت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. اما سؤال اصلی که در برابر این اهداف قرار دارد این است که آیا در حال حاضر شرایط منطقه در راستا و مسیر تأثیرپذیری این گفتمان قرار دارد؟ در این مقاله سعی شده با توجه به حوادث سیاسی و تاریخی پیش از انقلاب، خاستگاه اصلی این گفتمان بیان شود سپس با توجه به تعریف گفتمان، هدف گفتمان و شرایط کنونی منطقه، راه‌کارهای کلی ارائه گردد.

ارتباطات راهبردی ناتو: مرکز تعالی، ترجمه: دکتر محمدرضا آهنی

اشاره
این گزارش خلاصه‌ای است از نتایج تحقیقی با عنوان "مسئله‌سازی اینترنتی به‌عنوان ابزار جنگ‌های ترکیبی: مطالعة موردی کشور لتونی" که مرکز تعالیِ ارتباطات راهبردی ناتو انجام آن را به مؤسسة امور بین‌الملل لتونی با همکاری دانشگاه ریگا استرادینس واگذار نمود. نفوذ اجتماعی در ارتباطاتِ رسانه‌های اجتماعی در درگیریِ روسیه- اوکراین، تحقیق دیگری است که گروهی از محققان لهستانی انجام داده‌اند؛ مقالة جوزف شاهین، عضو بخش دولتی امریکا در مرکز تعالیِ ارتباطات راهبردی ناتو، با عنوان "شبکة ترور: چگونه داعش از شبکه‌های اجتماعی سازگار برای پیام‌رسانی استفاده می‌کند"، همچنین بحث‌های ارائه شده در همایش‌ها و کنفرانس‌هایی که این مرکز در سال 2015 انجام داده، همگی مواردی هستند که در این خلاصه به آنها پرداخته شده است. بهره‌گیری از فناوری‌های نوین ارتباطی در درگیری‌های نظامی منجر به خلق مفهوم "جنگ ترکیبی" شده است. این مفهوم کانون اصلی گزارش مرکز تعالیِ ارتباطات راهبردی ناتو را تشکیل می‌دهد که طیف وسیعی از مفاهیم دیگر همچون جنگ سایبری، جنگ شبکه‌ای، عملیات روانی و .... دربرمی‌گیرد. انتشار این گزارش در فصلنامه مطالعات عملیات روانی به معنای تأیید محتوای آن نیست و تنها به منظور ارتقاء اطلاعات مخاطبان صورت می‌گیرد.

دانش ارتباطات و جنگ روانی در سال‌های 1945 تا 1960
نویسنده: کریستوفر سیمپسون
مترجم: محمد معماریان
چاپ نخست: 1396
شمارگان: 1000 نسخه
ناشر: شرکت علمی و فرهنگی

معرفت در بستر اجتماعی شکل می‌گیرد که نه تنها مولد بخشی از پرسش‌های بشر است، بلکه بر سمت و سوی دانش‌پژوهی وی نیز اثر می‌گذارد. بر همین منوال، شکل‌گیری و توسعه بسیاری از شاخه‌های علوم انسانی نیز کمابیش متأثر از تحولات سیاسی و اجتماعی دوران خود بوده است و بیش از یک قرن تلاش نظام‌مند در جامعه‌شناسی معرفت اساساً به دنبال یافتن همین خط و ربط‌هایی است که علم را به زمینه علوم اجتماعی ظهور آن پیوند می‌دهد.