دکتر حجت اله مرادی

جنگ نرم و مفاهیم هم‌سان از قبیل عملیات روانی، جنگ روانی، قدرت نرم، جنگ سفید و… قدمتی به اندازه حیات بشری دارد. با وجود این، جنگ نرم با مختصات جدید خود پس از شروع جنگ سرد و در اوج آن یعنی در دهه ۱۹۷۰ با مشارکت اساتید برجسته علوم سیاسی و علوم ارتباطات از جمله جوزف نای، هارولد لاسول، جان کالینز، اعضای برجسته سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) و فرماندهان ارشد پنتاگون با تأسیس مرکزی تحت عنوان "کمیته خطر جاری" طراحی، تدوین و عملیاتی شد که مهم‌ترین هدف آن بمباران تبلیغاتی علیه بلوک شرق و به‌ویژه شوروی بود که به‌ظاهر پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی این کمیته به "کمیته صلح جاری" تغییر کرده، همچنان فعال است و کانون تهاجمات روانی آن جهان اسلام و به‌ویژه جمهوری اسلامی ایران و هواداران منطقه‌ای آن از جمله حزب‌الله، حماس و کشورهای دوست ایران است.

 محبوبه خزاعی، حسین خاکپور، ولی‌الله حسومی

چکیده
عملیات روانی مجموعه اقداماتی است که از سوی یک کشور برای نفوذ و تأثیر‌گذاری بر رفتار و عقاید ملت‌ها با ابزارهایی غیر از ابزارهای نظامی و سیاسی انجام می‌شود و با عملکردی نرم حوزه افکار و قلوب مردم جوامع هدف را تحت تسلط خود در می‌آورد. در طول تاریخ اسلام، عملیات روانی در دو جبهه حق و باطل از سوی مهاجمان علیه پیامبر اسلام و اهل بیت(ع) در حوزه‌های مختلف طرح‌ریزی و اجرا ‌شده است. یکی از دوره‌هایی که عملیات روانی علیه اهل بیت(ع) صورت گرفت، پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) و در دوران زندگانی حضرت زهرا(س) بود. در این دوره، طراحان عملیات روانی با پوششی همه‌جانبه، انواع تکنیک‌ها و روش‌های مختلف را علیه خاندان پیامبر(ص) به کار گرفتند. در این مقاله سعی شده است تا با روش توصیفی- تحلیلی و مطالعه کتابخانه‌ای، نخست به جنگ نرم در عصر حضرت زهرا(س) و ریشه‌ها و انگیزه‌های آن اشاره شود و سپس تکنیک‌ها و روش‌های طراحان عملیات روانی در عصر حضرت ارائه شود. برای دست‌یابی به این هدف، تاریخ سیاسی دوران حضرت زهرا(س) مورد بررسی قرار گرفت تا رویکرد طراحان عملیات روانی در عصر ایشان و شیوه‌های عملیات روانی آنان در پیشبرد اهدافشان، شناسایی شود.
واژگان کلیدی: عملیات روانی، حضرت زهرا(س)، تکنیک‌ها، روش، اسلام.

قاسم قنبری خانقاه

چکیده
فرهنگ امریکایی اصطلاح نوپدیدی است که امریکایی ها به شدت آن را تبلیغ می کنند و در دیپلماسی عمومی خود از آن بهره می برند. آنها از هر وسیله ای برای برترنمایی و گسترش این فرهنگ در سطح جهانی بهره می‌برند. گسترش زبان انگلیسی یکی از راه هایی است که امریکایی ها از آن برای نشر فرهنگ امریکایی استفاده می کنند. با وجود تلاش‌های پراکنده‌ای که برای مواجهه با نفوذ فرهنگی امریکا در ایران انجام می‌گیرد، سلطه زبان انگلیسی همچنان در ایران ادامه دارد. رد پای فرهنگ امریکایی در منابع آموزش زبان انگلیسی امریکایی به روشنی مشاهده می شود. در این تحقیق منابع آموزش زبان انگلیسی بررسی شده و  چند نمونه از ترویج سلطه گرایانه فرهنگ امریکایی تحلیل شده اند. این تحقیق که بر مبنای تحلیل محتوا انجام شده، کاربردی است و ضمن بررسی چالش های فرهنگی آموزش زبان، شیوه های نفوذ فرهنگی امریکا را به وسیلة ترویج زبان انگلیسی روشن می سازد.
واژگان کلیدی: فرهنگ امریکایی، ترویج زبان انگلیسی، شیوه های نفوذ فرهنگی، شیفتگی فرهنگی.

دکتر محمدعلی بصیری، الهه سالدورگر

چکیده
داعش با تبلیغات گسترده، خود را نماد اسلام حقیقی و برادری اسلامی معرفی کرده، مدعی است که هر کس به آن نپیوندد و در رفاه و آسایش بماند، زندگی نفاق‌گونه‌ای را برگزیده است و هجرت به سرزمین داعش باعث جدایی مسلمانان واقعی از منافقان می‌شود. همچنین خود را حکومت آخرالزمان و ملحمه‌الکبری (بزرگ‌ترین فتنه آخرالزمان) معرفی می‌کند. فتنه‌ای که به‌ظاهر جنگ و خونریزی است، اما با تثبیت دولت داعش پایان می‌یابد و همه مسلمانان (طبق تعریف داعش) با هم در سایه صلح و آرامش زندگی خواهند کرد. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی در صدد بررسی این سؤال است: علت گرایش و جذب نیروها به‌خصوص جوانان و زنان به داعش چیست؟ فرضیه مقاله این است که: علت اصلی گرایش به داعش تبلیغات و جنگ نرم داعش است. مقاله پس از بررسی مفهوم جنگ نرم، شیوه‌ها و ابزارهای رسانه‌ای داعش را مورد بررسی قرار می‌دهد. در ادامه روش‌‌های جذب نیرو و ادعاهای این گروه در خصوص زندگی در سیطره حکومت خودخوانده آن، مطمح نظر قرار می‌گیرد. افرادی که عضو داعش می‌شوند نه جانی و خونریز، بلکه افرادی فریب‌خورده‌اند. تیغ جنگ نرم داعش برنده‌تر از تیغ جنگ سخت آن است. به نظر می‌رسد بهترین راه مبارزه با داعش جنگ سخت همراه با جنگ نرم است تا مانع پیوستن افراد بیشتر به این گروه شود.
واژگان کلیدی: جنگ نرم، داعش، ابزارهای رسانه‌ای، جذب نیرو.

محمد‌جواد رمضانی

چکیده

از زمان آغاز بحران و ناامنی در سوریه دو دیدگاه کاملاً متضاد برای تفسیر و تحلیل آن وجود داشت. گروه اول آن را امتداد اعتراضات در کشورهای عربی به حکومت این کشور و شخص بشار اسد می‌دانستند که نماینده این طیف کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به‌ویژه عربستان و قطر و کشورهایی در منطقه مانند ترکیه و کشورهای فرامنطقه‌ای به‌ویژه فرانسه و امریکا هستند. گروه دوم این تحولات را ناشی از توطئه خارجی و روندی متفاوت با خواست طبیعی و مدنی قلمداد می‌کردند که در این طیف کشورهای ایران، روسیه و چین دارای این دیدگاه هستند. با ادامه این بحران و شکل‌گیری و گسترش گروه‌های تروریستی مانند داعش، النصره، احرار الشام و... در عمل صحنه سوریه تبدیل به نبرد میان ارتش سوریه با تروریسم شد. گروه اول تا زمانی که داعش به طوررسمی اعلام خلافت اسلامی در عراق و شام نکرد، از حمایت خود از این گروه‌ها ابایی نداشتند. پس از آن و روشن شدن ابعاد گسترده پیامدهای این بحران برای خود آنها، امریکا طرحی را برای مهار بحران و در عین حال مقابله با دولت سوریه به تصویب رساند که شامل آموزش گروه‌های معارضِ میانه‌رو بود. با توجه به سوابق جنگ‌های امریکا که جنگ روانی همواره یک عنصر مهم در آن بوده است، نمی‌توان تصور کرد که برای طرحی با این اهمیت هیچ طراحی برای جنگ روانی وجود نداشته باشد. این مقاله، به نحوه معرفی این گروه توسط امریکا برای ایجاد معادله‌ای جدید در سوریه و اقدامات مقابله‌ای جمهوری اسلامی ایران در حوزه تبلیغات و جنگ روانی می‌پردازد. مقاله از نوع کاربردی و دارای روش گردآوری کتابخانه‌ای به شیوه توصیفی- تحلیلی است. همچنین به لحاظ یافته‌ها از روش تاریخی برای گزارش داده‌ها بهره‌برداری می‌کند. جامعه نمونه برای تحلیل محتوای متون، اسناد رسمی وزارت دفاع و کاخ سفید در امریکا و اظهارات دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به عنوان متولی پرونده مقابله با گروه تروریستی داعش است. سرانجام مشخص شد که علیرغم صرف هزینه‌ها و امکانات گسترده توسط امریکا برای پشتیبانی از این گروه‌های به اصطلاح میانه‌رو در فرایند جنگ روانی برای ایجاد پشتیبانی از آنان، توفیقی به‌دست نیامده است.
واژگان کلیدی: جنگ روانی، سوریه، دکترین امنیت ملی امریکا، ایران.

محدثه قادری، علیرضا حیدری‌نسب، حسین خاکپور

چکیده

از زمان آغاز بحران و ناامنی در سوریه دو دیدگاه کاملاً متضاد برای تفسیر و تحلیل آن وجود داشت. گروه اول آن را امتداد اعتراضات در کشورهای عربی به حکومت این کشور و شخص بشار اسد می‌دانستند که نماینده این طیف کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به‌ویژه عربستان و قطر و کشورهایی در منطقه مانند ترکیه و کشورهای فرامنطقه‌ای به‌ویژه فرانسه و امریکا هستند. گروه دوم این تحولات را ناشی از توطئه خارجی و روندی متفاوت با خواست طبیعی و مدنی قلمداد می‌کردند که در این طیف کشورهای ایران، روسیه و چین دارای این دیدگاه هستند. با ادامه این بحران و شکل‌گیری و گسترش گروه‌های تروریستی مانند داعش، النصره، احرار الشام و... در عمل صحنه سوریه تبدیل به نبرد میان ارتش سوریه با تروریسم شد. گروه اول تا زمانی که داعش به طوررسمی اعلام خلافت اسلامی در عراق و شام نکرد، از حمایت خود از این گروه‌ها ابایی نداشتند. پس از آن و روشن شدن ابعاد گسترده پیامدهای این بحران برای خود آنها، امریکا طرحی را برای مهار بحران و در عین حال مقابله با دولت سوریه به تصویب رساند که شامل آموزش گروه‌های معارضِ میانه‌رو بود. با توجه به سوابق جنگ‌های امریکا که جنگ روانی همواره یک عنصر مهم در آن بوده است، نمی‌توان تصور کرد که برای طرحی با این اهمیت هیچ طراحی برای جنگ روانی وجود نداشته باشد. این مقاله، به نحوه معرفی این گروه توسط امریکا برای ایجاد معادله‌ای جدید در سوریه و اقدامات مقابله‌ای جمهوری اسلامی ایران در حوزه تبلیغات و جنگ روانی می‌پردازد. مقاله از نوع کاربردی و دارای روش گردآوری کتابخانه‌ای به شیوه توصیفی- تحلیلی است. همچنین به لحاظ یافته‌ها از روش تاریخی برای گزارش داده‌ها بهره‌برداری می‌کند. جامعه نمونه برای تحلیل محتوای متون، اسناد رسمی وزارت دفاع و کاخ سفید در امریکا و اظهارات دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به عنوان متولی پرونده مقابله با گروه تروریستی داعش است. سرانجام مشخص شد که علیرغم صرف هزینه‌ها و امکانات گسترده توسط امریکا برای پشتیبانی از این گروه‌های به اصطلاح میانه‌رو در فرایند جنگ روانی برای ایجاد پشتیبانی از آنان، توفیقی به‌دست نیامده است.
واژگان کلیدی: جنگ روانی، سوریه، دکترین امنیت ملی امریکا، ایران.

ارتباطات راهبردی ناتو: مرکز تعالی/ ترجمه: دکتر محمد رضا آهنی

چکیده
این گزارش خلاصه ای است از نتایج تحقیقی با عنوان "مسئله سازی اینترنتی به‌عنوان ابزار جنگ های ترکیبی: مطالعة موردی کشور لتونی" که مرکز تعالیِ ارتباطات راهبردی ناتو انجام آن را به مؤسسة امور بین الملل لتونی با همکاری دانشگاه ریگا استرادینس واگذار نمود. نفوذ اجتماعی در ارتباطاتِ رسانه های اجتماعی در درگیریِ روسیه- اوکراین، تحقیق دیگری است که گروهی از محققان لهستانی انجام داده اند؛ مقالة جوزف شاهین، عضو بخش دولتی امریکا در مرکز تعالیِ ارتباطات راهبردی ناتو، با عنوان "شبکة ترور: چگونه داعش از شبکه های اجتماعی سازگار برای پیام رسانی استفاده می کند"، همچنین بحث های ارائه شده در همایش ها و کنفرانس هایی که این مرکز در سال 2015 انجام داده، همگی مواردی هستند که در این خلاصه به آنها پرداخته شده است. بهره‌گیری از فناوری‌های نوین ارتباطی در درگیری‌های نظامی منجر به خلق مفهوم "جنگ ترکیبی" شده است. این مفهوم کانون اصلی گزارش مرکز تعالیِ ارتباطات راهبردی ناتو را تشکیل می‌دهد که طیف وسیعی از مفاهیم دیگر همچون جنگ سایبری، جنگ شبکه‌ای، عملیات روانی و... دربرمی‌گیرد. انتشار این گزارش در فصلنامه مطالعات عملیات روانی به معنای تأیید محتوای آن نیست و تنها به منظور ارتقاء اطلاعات مخاطبان صورت می‌گیرد.

نام کتاب: عملیات روانی: بررسی جایگاه جنگ نرم در سیره امام سجاد(ع)
گردآورنده: صفیه سادات آقایی
ناشر: تهران، مدبران
سال انتشار: 1394
معرفی: دکتر حمیدرضا حاتمی
آنچه تاکنون در خصوص عملیات روانی در کتب دانشگاهی، برنامه‌ریزی‌های پژوهشی و مقالات علمی بیان شده، مطالب نظری پیرامون مفهوم‌شناسی عملیات روانی و تکنیک‌ها و تاکتیک‌های مربوط به آن بوده است. لیکن در دنیای پیشرفته امروز و با وجود فناوری‌های ارتباطاتی و حجم گسترده تبادل اطلاعات از طریق فضای مجازی ضرورت پرداختن به مقوله عملیات روانی با نگاهی مدرن و پیشرفته دو چندان شده است. در این کتاب سعی شده علاوه بر تعریف مفاهیم و تشریح مبانی، در حوزه عملی نیز با ارائه مصادیقی از فعالیت‌های نرم امام سجاد(ع)، نحوة اجرای تاکتیک‌ها و فنون عملیات روانی مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد تا زمینه افزایش میزان شناخت کارشناسان حوزه عملیات روانی فراهم آید.